BỆNH TRÚNG PHONG Thuốc Nam Chữa Bệnh Chúng Phong l Bài Thuốc Nam Gia Truyền l Những Bài Thuốc Chữa Ung Thư l Những Bài Thuốc Dân Gian Hay l Sách Thuốc Đông Y Cũ Những Bài Thuốc Gia Truyền l NHỮNG BÀI THUỐC HAY

Trúng phong là trạng thái đột nhiên bất tỉnh, đồng thời có thể xuất hiện liệt nửa người, mắt lệch, miệng méo, lưỡi cứng, nói khó hoặc không nói được …
TRÚNG PHONG
(中風-Epilepsy – Epilepsie)
Trúng phong là trạng thái đột nhiên bất tỉnh, đồng thời có thể xuất hiện liệt nửa người, mắt lệch, miệng méo, lưỡi cứng, nói khó hoặc không nói được …
Thường gặp nơi những người hư yếu, người cao tuổi, huyết áp cao…
Bệnh có thể xẩy quanh năm nhưng mùa đông và mùa xuân gặp nhiều hơn.
YHHĐ gọi là Não Huyết Quản Ngoại Ý 腦血管外意 – Tai Biến Mạch Máu Não.
Thiên ‘Thích Tiết Chân Tà’ (Linh Khu 75) viết : “Khi thân hình chúng ta bị trúng phong tà, nó sẽ làm cho huyết mạch bị hữu dư, nó sẽ làm cho tứ chi bị khinh hoặc trọng, không co duỗi được, làm cho thân mình khó xoay trở, khó cúi xuống hoặc ngửa lên, toàn thân hoặc bán thân bất toại…”.
Nguyên Nhân
Tuy nhiều tác giả chủ trương khác nhau nhưng chủ yếu là do bên trong bị tổn thương, lạc mạch trống rỗng nên phong tà bên ngoài dễ xâm nhập vào, kèm Can Thận suy yếu nên dễ sinh ra nội phong.
Thường thấy một số nguyên nhân sau:
+ Ngoại Phong : Thuyết này bắt đầu từ thiên ‘Phong Luận’ (Tố Vấn 45) khi cho rằng chứng thiên khô (liệt nửa người) là do chính khí hư, tà khí lưu lại. Thiên ‘Trúng Phong Lịch Tiết’ (Kim Quỹ Yếu Lược ) viết : « Mạch thốn khẩu Phù mà Khẩn, Khẩn thuộc hàn, Phù thuộc hư, hàn và hư cùng chạm nhau là tà ở ngoài bì phu. Mạch Phù là huyết hư, lạc mạch bị trống rỗng, tà khí lưu lại hoặc ở bên trái hoặc bên phải, mà tà khí lại hoãn, chính khí thì cấp, vì vậy chính khí dẫn tà khí vào thành ra chứng oa tà, bất toại ». Điều này cho thấy do mạch lạc trống rỗng, phong tà bắt đầu từ phần biểu vào phần lý gây nên chứng oa tà, bất toại. Trường hợp này tuy có phần nào do bên trong hư yếu nhưng cần chú trọng đến ngoại phong.
+ Hỏa Thịnh : Do Lưu Hà Gian đề xướng. Ông cho rằng trúng phong vốn do hỏa của Tâm quá thịnh, thận thủy suy yếu. Thận hư không ức chế được hỏa gây nên âm hư dương thịnh, hư hỏa bốc lên trên che lấp tâm thần khiến cho người bệnh ngã lăn ra bất tỉnh. Trương Bá Long lại cho rằng do hỏa của Tâm và Can quá thịnh làm cho khí huyết bốc lên gây ra chứng ‘thốt trúng’.
+ Nội Phong : Diệp Thiên Sỹ cho rằng trúng phong là do dương khí trong cơ thể biến động vì Can là tạng thuộc phong, nếu tinh huyết suy kém, thủy không nuôi được mộc, mộc không tươi tốt, cho nên phần dương của can thịnh, khiến cho nội phong bốc lên gây ra chứng trúng phong. Hoặc do Can âm suy, huyết bị táo sinh ra nhiệt, nhiệt làm phong dương bốc lên che lấp các khiếu của lạc mạch, gây nên chứng trúng phong.
+ Thấp Đờm : Do Chu Đan Khê khởi xướng. Ông dựa vào địa lý cho rằng : « Miền tây bắc khí hậu lạnh thì bị trúng phong là thực chứng, miền Đông Nam khí ôn mà đất nhiều thấp, nếu bị trúng phong thì không phải là phong mà đều do thấp sinh ra đờm, đờm sinh nhiệt, nhiệt sinh phong. Chủ yếu là ở thấp tà. Trong trường hợp trúng phong, tuy đờm không phải là nguyên nhân chính nhưng hầu hết đều có dấu hiệu của đờm (khò khè, sùi bọt mép…), do hỏa của Tâm và Can thịnh, tân dịch bị nung đốt hóa thành đờm gây nên bệnh.
+ Khí Hư : thường có liên hệ với tuổi tác và thể chất của người bệnh. Chu Đan Khê cho rằng « Trúng phong không phải do phong tà từ bên ngoài vào mà do khí ở trong người tự gây nên bệnh ».
+ Do Chính Khí Suy Yếu: Người lớn tuổi, người vốn suy nhược, người bệnh lâu ngày khí huyết bị suy tổn, nguyên khí bị hao tổn, não mạch không được nuôi dưỡng, khí hư không đủ sức để vận hành huyết, huyết khó lưu thông làm cho mạch máu ở não bị ứ trệ không thông, âm huyết suy yếu không ức chế được dương, nội phong bốc lên, hợp với đờm trọc, ứ huyết làm che lấp thanh khiếu gây nên bệnh.
. Do Lao Lực Nội Thương: Lao nhọc quá độ sẽ khiến cho dương khí bốc lên, dẫn đến phong dương bị động. Nội phong động thì hỏa sẽ bốc lên. Hoặc kèm đờm, ứ huyết che lấp thanh khiếu, mạch lạc. Do Can dương bốc lên, khí huyết vọt mạnh lên gây nên trúng phong, bệnh thường nặng.
. Do Tỳ Mất Chức Năng Kiện Vận, đờm sinh ra ở bên trong: Ăn uống thức ăn ngọt, béo, uống rượu… làm cho Tỳ Vị bị tổn thương, Tỳ mất chức năng vận hóa thì sẽ sinh ra đờm, đờm uất lâu ngày hóa thành nhiệt, đờm nhiệt cùng hợp nhau uất trệ ở kinh mạch, bốc lên che lấp thanh khiếu. Hoặc do Can vốn vượng, khí cơ uất kết, làm tổn thương Tỳ thổ (Can khí phạm Vị), đờm trọc sẽ sinh ra. Hoặc Can uất hóa hỏa, nung đốt tân dịch thành đờm, đờm uất kết lại, xâm nhập vào kinh mạch gây nên bệnh. Vì vậy sách ‘Đan Khê Tâm Pháp – Trúng Phong’ viết: “Thấp thổ sinh đờm, đờm sinh nhiệt, nhiệt sinh phong vậy”.
. Do Ngũ Chí Bị Tổn Thương, tình chí quá mức: Thất tình (bẩy loại tình chí) không điều hòa, Can mất chức năng điều đạt, khí bị uất trệ, huyết không thông hành, ứ kết ở não mạch. Giận dữ quá làm tổn thương Can làm cho Can dương bộc phát lên. Hoặc Tâm hỏa quá thịnh, phong và hỏa hợp với nhau, huyết bị uất, khí nghịch lên, đưa lên não. Tình chí thất thường đều có thể làm cho khí huyết nghịch lên não gây ra trúng phong. Thường gặp nhiều nơi người giận dữ quá.
Ngoài ra có những trường hợp trúng phong do ngoại tà bên ngoài gây nên. Thí dụ như trường hợp phong tà bên ngoài nhân cơ hội cơ thể suy yếu, xâm nhập vào kinh lạc, làm cho khí huyết bị ngăn trở, cơ nhục, gân mạch không được nuôi dưỡng. Hoặc do ngoại tà làm cho đờm thấp bốc lên, làm ngăn trở kinh lạc gây nên. Những trường hợp này, người xưa gọi là Trực Trúng.
Tóm lại, Trúng phong xẩy ra thường do khí hậu thay đổi, lao nhọc quá mức, tình chí bị kích thích, bị Tóm lại, Trúng phong xẩy ra thường do khí hậu thay đổi, lao nhọc quá mức, tình chí bị kích thích, bị
Biện Chứng
Sách ‘Kim Quỹ Yếu Lược’ khi bàn về chứng trúng phong chủ yếu phân ra nặng nhẹ, nông sâu để phân biệt. Trương Trọng Cảnh cho rằng : « Tà ở lạc thì da thịt bị tê, tà ở đường kinh thì nặng nề, tà vào phủ thì hôn mê bất tỉnh, tà vào tạng thì lưỡi cứng khó nói, sùi bọt mép ». Sau này, các sách cũng theo cách phân chia này để dễ trình bầy.
Tuy nhiên dựa vào triệu chứng lâm sàng, có thể phân làm hai trường hợp sau:
- Chứng Bế: Hai tay nắm chặt, hàm răng cắn chặt, thở khò khè như kéo cưa, mặt đỏ, rêu lưỡi vàng nhớt, mạch Hồng, Sác, Huyền là Chứng Bế loại dương chứng. Nếu nằm yên, không vật vã, thở khò khè, rêu lưỡi trắng trơn mà có nhớt, mạch Trầm Hoãn, là Chứng Bế loại âm chứng
- Chứng Thoát: Mắt nhắm, miệng há, thở khò khè, tay chân duỗi ra, nặng thì mặt đỏ, mồ hôi ra thành giọt, chân tay lạnh, rêu lưỡi trắng trơn, mạch Vi, Tế, muốn tuyệt. Đây là dấu hiệu dương khí muốn thoát, bệnh tình rất nguy hiểm.
Nguyên Tắc Điều Trị
Trúng phong là chứng cấp, xẩy ra đột ngột, vì vậy, phải chữa ngọn (tiêu) trước. Chú trọng đến việc khứ tà. Thường dùng phép bình Can, tức phong, thanh hóa đờm nhiệt, hóa đờm, thông phủ, hoạt huyết, thông lạc, tỉnh thần, khai khiếu. Thường phân ra chứng bế và thoát để dễ xử lý. Bế chứng: khứ tà, khai khiếu, tỉnh thần, phù chính. Thoát chứng: cứu âm cố dương. Đối với chứng ‘nội bế ngoại thoát’ nên phối hợp khai khiếu, tỉnh thần với phù chính cố bản. Khi điều trị di chứng, thường thấy hư thực lẫn lộn, tà thực chưa giải hết đã thấy xuất hiện hư chứng, nên phù chính, khứ tà, thường dùng phép dục âm, tức phong, ích khí, hoạt huyết.
Triệu Chứng
Trên lâm sàng thường gặp các chứng sau:
+ Phong Đờm Ưù Huyết Trở Trệ Lạc Mạch: Liệt nửa người, miệng méo, lưỡi lệch, lưỡi cứng, nói khó, nửa người giảm cảm giác, đầu váng, hoa mắt, lưỡi tối nhạt, rêu lưỡi trắng nhạt hoặc trắng nhờn, mạch Huyền Hoạt.
Điều trị: Hoạt huyết, hóa ứ, thông lạc. Dùng bài Hóa Đờm Thông Lạc Thang.
(Bán hạ, Phục linh, Bạch truật kiện Tỳ, hóa thấp; Đởm nam tinh, Thiên trúc hoàng thanh hóa đờm nhiệt; Thiên ma bình Can, tức phong; Hương phụ sơ Can lý khí, điều sướng khí, giúp cho Tỳ vận hóa thấp. Hợp với Đan sâm để hoạt huyết, hóa ứ; Đại hoàng thông phủ, tả nhiệt, lương huyết, quét sạch đờm nhiệt tích trệ bên trong.
Nếu huyết ứ nhiều, lưỡi tím tối hoặc có điểm ứ huyết, thêm Đào nhân, Hồng hoa, Xích thược để hoạt huyết, hóa ứ. Rêu lưỡi vàng nhớt, phiền táo không yên, có dấu hiệu của nhiệt thêm Hoàng cầm, Chi tử để thanh nhiệt, tả hỏa. Đầu váng, đầu đau thêm Cúc hoa, Hạ khô thảo để bình Can, tức phong.
+ Can Dương Thịnh, Phong Hỏa Bốc Lên: Liệt nửa người, mửa người tê dại, lưỡi cứng, khó nói hoặc không nói được, hoặc miệng méo, chóng mặt đau đầu, mặt đỏ, mắt đỏ, miệng đắng, họng khô, tâm phiền, dễ tức giận, nước tiểu đỏ, táo bón, rêu lưỡi đỏ hoặc đỏ tím, rêu lưỡi vàng nhạt, mạch Huyền có lực.
Điều trị: Bình Can, tả hỏa, thông lạc. Dùng bài Thiên Ma Câu Đằng Ẩm.
(Thiên ma, Câu đằng bình Can, tức phong; Thạch quyết minh (sống) trấn Can, tiềm dương; Ngưu tất dẫn huyết đi xuống; Hoàng cầm, Sơn chi, Hạ khô thảo thanh Can, tiết hỏa).
Đầu váng, đau đầu thêm Cúc hoa, Tang diệp. Tâm phiền, dễ tức giận thêm Đơn bì, Bạch thược; Táo bón thêm Đại hoàng. Nếu thấy hoảng hốt, mê man, do phong hỏa bốc lên thanh khiếu, do tà từ kinh lạc chuyển vào tạng phủ, nên dùng Ngưu Hoàng Thanh Tâm Hoàn hoặc An Cung ngưu Hoàng Hoàn để khai khiếu, tỉnh thần. Nếu phong hỏa hợp với huyết bốc lên, nên dùng phép lương huyết, giáng nghịch để dẫn huyết đi xuống.
+ Đờm Nhiệt Tạng Thực, Phòng Đờm Thượng Kháng: liệt nửa người, mắt lệch, miệng méo, nói khó hoặc không nói được, nửa người giảm cảm giác, bụng trướng, phân khô, táo bón, đầu váng, hoa mắt, khạc đờm hoặc đờm nhiều, lưỡi đỏ tối hoặc tối nhạt, lưỡi vàng hoặc vàng nhớt, mạch Huyền Hoạt hoặc Huyền Hoạt mà Đại.
Điều trị: Hóa đờm thông phủ. Dùng bài Tỉnh ??? Thừa Khí Thang.
(Đại hoàng, Mang tiêu quét sạch trường vị, thông phủ, tiết nhiệt; Quát lâu, Đởm nam tinh thanh nhiệt, hóa đờm. Có thể thêm Đan sâm để hoạt huyết, thông lạc).
Nếu lưỡi vàng nhớt, mạch Huyền Hoạt, táo bón, là dấu hiệu của nhiệt, thêm Chi tử, Hoàng cầm. Người lớn tuổi suy yếu, tân dịch suy kém, thêm Sinh địa, Mạch môn, Huyền sâm. Táo bón nhiều ngày không đi tiêu được đờm nhiệt tích trệ gây nên bứt rứt không yên, lúc tỉnh lúc mê, nói sàm, đó là trọc khí chư a trừ được, khí huyết bốc lên, xâm nhập vào não gây nên chứng phong trúng tạng phủ. Cần dùng phương pháp thông hạ
+ Khí Hư Huyết Ứ: Liệt nửa người, miệng méo, lưỡi lệch, nói khó hoặc không nói được, nửa người mất cảm giác, sắc mặt u tối, hơi thở ngắn, không có sức, chảy nước miếng, tự ra mồ hôi, hồi hộp, tiêu lỏng, tay chân phù, lưỡi tối nhạt, rêu lưỡi trắng hoặc trắng nhạt, mạch Trầm Tế, Tế Sác hoặc Tế Huyền .
Điều trị: Ích khí, hoạt huyết, phù chính, khứ tà. Dùng bài Bổ Dương Hoàn Ngũ Thang.
(Hoàng kỳ bổ khí, phối hợp với Đương quy dưỡng huyết; Hợp với Xích thược, Đương quy, Đào nhân, Hồng hoa, Địa long để hoạt huyết, hóa ứ, thông lạc.
Khí hư thêm Đảng sâm, Thái tử sâm để ích khí, thông lạc. Nói khó thêm Viễn chí, Thạch xương bồ, Uất kim để khứ đờm, thông khiếu. Hồi hộp, suyễn khó thở, thêm Quế chi, Chích cam thảo để ôn kinh, thông dương. Tay chân tê thêm Mộc qua, Thân cân thảo, Phòng kỷ để thư cân, hoạt lạc. Tê chi trên thêm Quế chi để thông lạc. Chi dưới yếu, không có sức thêm Tục đoạn, Tang ký sinh, Đỗ trọng, Ngưu tất để làm mạnh gân xương. Tiểu không tự chủ thêm Tang phiêu tiêu, Ích trí nhân để ôn Thận, cố sáp. Huyết ứ nhiều thêm Nga truật, Thủy điệt, Quỷ tiễn vũ, Kê huyết đằng để phá huyết, thông lạc.
+ Âm Hư Phong Động: Liệt nửa người, miệng méo, lưỡi cứng, nói khó hoặc không nói được, nửa người tê dại, phiền táo, mất ngủ, chóng mặt, tai ù, ngũ tâm phiền nhiệt, lưỡi đỏ sẫm hoặc đỏ tối, ít rêu hoặc không rêu, mạch Tế Huyền hoặc Tế Huyền Sác.
Điều trị: Tư dưỡng Can Thận, tiềm dương, tức phong. Dùng bài Trấn Can Tức Phong Thang.
(Long cốt, Mẫu lệ, Đại giả thạch trấn Can, tiềm dương; Quy Bản, Bạch thược, Huyền sâm, Thiên môn tư dưỡng Can Thận âm).
Nếu nặng thì dùng Ngưu tất hỗ trợ cho Xuyên luyện tử để dẫn khí huyết đi xuống; Hợp với Nhân trần, Mạch nha để thanh Can, thư uất. Có thể phối hợp với Câu đằng, Cúc hoa để tức phong, thanh nhiệt. Có đờm nhiệt thêm Thiên trúc hoàng, Trúc lịch, Bối mẫu để thanh hóa đờm nhiệt. Tâm phiền, mất ngủ thêm Hoàng cầm, Sơn chi để thanh tâm, trừ phiền; Thêm Dạ giao đằng Trân châu mẫu để trấn Tâm, an thần. Đầu đau, đầu nặng thêm Thạch quyết minh, Hạ khô thảo để thanh Can, tức phong.
+ Đờm Nhiệt Nội Bế Thanh Khiếu: Bệnh bắt đầu đột ngột, hôn mê, liệt nửa người, mũi nghẹt, đờm khò khè, tay chân gồng cứng, co rút, gáy lưng và cơ thể nóng, bứt rứt không yên, tay chân lạnh, có khi nôn ra máu, lưỡi đỏ sẫm, rêu lưỡi vàng nhờn, hoặc khô, mạch Huyền Hoạt Sác.
Điều trị: Thanh nhiệt, hóa đờm, tỉnh thần, khai khiếu. Dùng bài Linh Dương Giác Thang kèm dùng An CungNgưu Hoàng Hoàn đổ cho uống hoặc thổi vào mũi.
(Linh dương giác, trân châu mẫu, Trúc nhự, Thiên trúc hoàng để thanh hóa đờm nhiệt; Thạch xương bồ, Viễn chí hóa đờm, khai khiếu; Hạ khô thảo, Đơn bì thanh Can, lương huyết).
Đờm nhiều thêm Trúc lịch, Đởm nam tinh. Nhiệt nhiều thêm Hoàng cầm, Sơn chi tử. Hôn mê nặng thêm Uất kim.
+ Đờm Thấp Che Lấp Tâm Khiếu: Cơ thể vốn bị dương hư, thấp đờm nội uẩn, khi phát bệnh thì hôn mê, liệt nửa người, tay chân mềm, không ấm hoặc lạnh, mặt trắng, môi xám, đờm dãi nhiều, lưỡi tối nhạt, rêu lưỡi trắng nhờn, mạch Trầm, Hoạt hoặc Trầm Hoãn.
Điều trị: Ôn dương hóa đờm, tỉnh thần, khai khiếu. Dùng bài Cổn Đờm Thang kèm dùng Tô Hợp HươngHoàn đổ vào cho uống hoặc thổi vào mũi.
(Bán hạ, Trần bì, Phục linh kiện Tỳ, táo thấp, hóa đờm; Đởm nam tinh, Trúc nhự thanh hóa đờm nhiệt; Thạch xương bồ hóa đờm khai khiếu).
+ Nguyên Khí Bại Thoát, Thần Minh Tán Loạn: Đột ngột hôn mê, chân tay mềm yếu, ra mồ hôi nhiều. Nặng hơn thì toàn thân lạnh, nặng nề, tiêu tiểu không tự chủ, lưỡi mềm, lưỡi mầu đỏ tối, rêu lưỡi trắng nhờn, mạch Trầm Hoãn, Trầm Vi.
Điều trị: Ích khí, hồi dương, cố thoát. Dùng bài Sâm Phụ Thang.
(Nhân sâm đại bổ nguyên khí. Phụ tử ôn Thận, tráng dương; Hai vị này phối hợp với nhau có tác dụng ích khí, hồi dương, cố thoát).
Mồ hôi ra nhiều thêm Ngô thù du, Hoàng kỳ, Long cốt, Mẫu lệ để thu hãn, cố thoát. Nếu có kèm ứ, thêm Đan sâm.
+ Phong Trúng Kinh Lạc: Dưỡng huyết, khu phong, thông kinh, hoạt lạc.
. Lúc mới bắt đầu, nên dùng bài Đại Tần Giao Thang hoặc Đại Hoạt Lạc Đơn, Tiểu Hoạt Lạc Đơn… Nếu có biến chứng nóng lạnh, dùng bài Tiểu Tục Mệnh Thang.
. Nếu có di chứng, có thể dùng những bài thuốc trên và nên bổ khí, trừ ứ huyết, thông kinh, hoạt lạc. Dùng bài Bổ Dương Hoàn Ngũ Thang,
miệng méo, dùng bài Khiên Chính Tán. Nói khó, dùng bài Tư Thọ Giải Ngữ Thang.
+ Phong Trúng Tạng Phủ
Bế chứng: Trừ đờm, khai khiếu.
. Dương Bế: Dùng Chí Bảo Đơn, Ngưu Hoàng Thanh Tâm Hoàn.
. Âm Bế: Dùng Tô Hợp Hương Hoàn uống kèm với Trúc lịch hòa nước cốt Gừng.
Hàm răng nghiến chặt: dùng bài Tam Hỏa Thang.
Thoát Chứng: Hồi dương, cứu thoát. Dùng bài Sâm Phụ Thang. Nếu chứng thoát mà kèm đờm dãi bế tắc khiếu ở trong không thông, đó là dấu hiệu trong bế ngoài thoát, dùng bài Tam Sinh Ẩm thêm nhiều Nhân sâm để vừa khai bế, vừa cố thoát.
Khi qua cơn tỉnh lại, nếu do nội phong nặng, cần tư âm, tiềm dương, trấn hỏa, tức phong, dùng bài Đại Định Phong Châu hoặc Chân Châu Hoàn. Nếu thiên về hỏa thịnh thì nên thanh Can, giáng hỏa, dùng bài Linh Dương Giác Thang hoặc Long Đởm Tả Can Thang. Nếu nhiều đờm thêm Trúc lịch và nước cốt Gừng. Nếu chứng thoát đã giữ được nhưng nguyên khí vẫn suy yếu, nên tiếp tục dùng Nhân sâm cho uống. Đờm nhiều cần khai khiếu, cổn đờm, dùng bài Đạo Đờm Thang. Âm và dương đều hư nên dùng bài Địa Hoàng Ẩm Tử.
Châm Cứu Trị Trúng Phong
+ Phong Trúng Kinh Lạc
. Sơ thông kinh lạc, điều hòa khí huyết. Châm huyệt Kiên ngung, Khúc trì, Ngoại quan, Hoàn khiêu, Dương lăng tuyền, Túc tam lý, Tuyệt cốt, Giải khê, Côn lôn.
(Dương chủ vận động, điều khiển vận động của cơ thể, chân tay, bệnh ở phần dương, vì vậy chọn huyệt ở các đường kinh dương ở tay và chân. Kinh Dương minh nhiều khí nhiều huyết. Khí huyết của kinh dương minh vận hành tốt, chính khí mạnh lên thì các rối loạn sẽ hết, vì vậy trong 3 kinh dương, chọn kinh dương minh làm chính. Phối hợp với các huyệt khác để tăng cường tác dụng sơ thông kinh mạch, điều hòa khí huyết (Tân Biên Châm Cứu Trị Liệu Học).
Sách ‘Bị Cấp Châm Cứu’ còn chia ra các loại sau:
. Can Dương Thượng Cang: Bình Can, tiềm dương, thông kinh hoạt lạc. Dùng huyệt Thái xung, Hợp cốc, Phong trì, Phong phủ, Bá hội, Liêm tuyền, Kiên ngung, Khúc trì, Hoàn khiêu, Bể quan, Túc tam lý.
Thái xung, Hợp cốc, châm cả hai bên, các huyệt khác châm bên bệnh, dùng phép tả. Mỗi lần lưu kim 30 phút, cứ 5 phút vê kim một lần. 5 ngày là một liệu trình. Nghỉ 5 ngày lại châm tiếp. Liệu trình 1: ngày châm một lần, liệu trình 2 cách ngày châm một lần.
(Thái xung, Hợp cốc là nhóm huyệt ‘Tứ Quan’ có tác dụng hành khí, hoạt huyết, an thần, khai khiếu. Đồng thời Thái xung cũng là huyệt Nguyên của kinh Can, dùng phép tả có tác dụng bình Can, tả hỏa, tiềm dương. Phong phủ là huyệt giao hội của mạch Đốc, hợp huyệt Phong trì của kinh Đởm đẻ tăng tác dụng khứ phong, thanh nhiệt, chỉ huyễn, an thần. Các huyệt khác thuộc kinh Dương minh. Kinh Dương minh nhiều khí nhiều huyết. Đường kinh Dương minh được thông, chính khí mạnh lên thì tà khí sẽ bị trừ, bệnh sẽ khỏi) (Bị Cấp Châm Cứu).
. Đờm Nhiệt Phủ Thực: dùng phép Thanh tả đờm nhiệt, thông phủ, hoạt lạc. Dùng các huyệt Trung quản, Thiên xu, Phong long, Hợp cốc, Kiên ngung, Khúc trì, Ngoại quan, Hoàn khiêu, Bể quan, Túc tam lý, Ủy trung, Côn lôn, Liêm tuyền.
Huyệt Thiên xu và Phong long châm hai bên, các huyệt khác châm bên bệnh, dùng phép tả. Mỗi lần lưu kim 30 phút, cứ 5 phút vê kim một lần. 5 ngày là một liệu trình. Nghỉ 5 ngày lại châm tiếp. Liệu trình 1: ngày châm một lần, liệu trình 2 cách ngày châm một lần.
(Thiên xu, Trung quản là huyệt Mộ của kinh Đại trường và kinh Vị, hợp với Phong long có thể thanh tả đờm nhiệt ở vị trường, làm thông khí ở phủ, tiêu trệ, thông tiện. Liêm tuyền là huyệt giao hội của mạch nhâm và Âm duy, có tác dụng khai khiếu, trừ đờm, làm thông lưới, họng. Các huyệt còn lại thuộc 3 kinh dương, có tác dụng sơ thông kinh mạch, điều hòa khí huyết) (Bị Cấp Châm Cứu).
. Phong Đờm Trở Kết: dùng phép khứ phong, cổn đờm,hoạt huyết, thông lạc.
Dùng huyệt Phong trì, Phong phủ, á hội, Can du, Tỳ du, Phong long, Kiên ngung, Khúc trì, Ngoại quan, Hoàn khiêu, Bể quan, Ủy trung, Dương lăng tuyền, Liêm tuyền.
Phong trì, Can du, Tỳ du, Phong long, châm cả hai bên, các huyệt khác châm bên bệnh. Mỗi lần lưu kim 30 phút, cứ 5 phút vê kim một lần. 5 ngày là một liệu trình. Nghỉ 5 ngày lại châm tiếp. Liệu trình 1: ngày châm một lần, liệu trình 2 cách ngày châm một lần.
(Phong trì, Phong phủ, Can du là huyệt chính để khứ phong Phong long, Tỳ du điều lý Tỳ Vị, cổn đờm. 5 huyệt này có tác dụng trừ phong đờm ở kinh lạc. Các huyệt cục bộ có tác dụng làm thông khí huyết, điều lý kinh mạch).
. KhíHư Huyết Ứ: dùng phép ích khí, hoạt huyết, sơ kinh, thông lạc.
Dùng huyệt Cách du, Can du, Tỳ du, Khí hải, Kiên ngung, Khúc trì, Ngoại quan, Hoàn khiêu, Bể quan, Huyết hải, Túc tam lý, Côn lôn, Liêm tuyền.
Các huyệt ở lưng châm cả hai bên, các huyệt khác châm bên bệnh. Châm bổ.
Mỗi lần lưu kim 30 phút, cứ 5 phút vê kim một lần. 5 ngày là một liệu trình. Nghỉ 5 ngày lại châm tiếp. Liệu trình 1: ngày châm một lần, liệu trình 2 cách ngày châm một lần.
(Can du, Tỳ du ích khí, bổ huyết, hoạt huyết. Phối hợp với huyệt hội của huyết là Cách du và huyệt bổ khí là Khí hải, có tác dụng ích khí, hoạt huyết. Phối hợp với các huyệt của 3 kinh dương và huyệt Huyết hải của kinh Tỳ, có tác dụng làm thông ứ trệ ở kinh lạc. Khí huyết vận hành không bị ngăn trở, tay chân, cơ nhục được nuôi dưỡng thì bệnh sẽ khỏi) (Bị Cấp Châm Cứu).
. Âm Hư Phong Động: Tư âm, tức phong, hoạt huyết, thông lạc.
Châm huyệt Thận du, Phục lưu, Thái xung, Phong trì, Tam âm giao, Kiên ngung, Khúc trì, Ngoại quan, Hoàn khiêu, Bể quan, Túc tam lý, Tuyệt cốt, Liêm tuyền.
5 huyệt trước, châm cả hai bên, các huyệt còn lại châm bên bệnh. Châm bổ. Mỗi lần lưu kim 30 phút, cứ 5 phút vê kim một lần. 5 ngày là một liệu trình. Nghỉ 5 ngày lại châm tiếp. Liệu trình 1: ngày châm một lần, liệu trình 2 cách ngày châm một lần.
(Thâïn du, Phục lưu, Thái xung để tư bổ Can Thận âm; Tam âm giao phù thổ bồi nguyên, điều bổ Can Thận; Phong trì là huyệt phối hợp bên trên để làm cho hư phong khỏi bốc lên gây chóng mặt. Các huyệt cục bộ có tác dụng vận hành
khí huyết, sơ thông kinh lạc, âm huyết nuôi dưỡng được cơ thể, sẽ hết bị co rút, tê dại sẽ hết) (Bị Cấp Châm Cứu).
Đầu Châm
Chọn huyệt: Vận Dụng Khu, Túc Vận Cảm Khu, nghịch với bên bệnh. Châm luồn kim dưới da đầu, kích thích xung điện. Mỗi lần 20~30 phút. Châm đến khi người bệnh thấy có cảm giác ở bên bệnh. Cách ngày châm 1 lần, 10 ngày là một liệu trình. Nghỉ 5 ngày rồi lại tiếp tục.
Nhĩ Châm
Chọn huyệt Thượng thận, Thần môn, Thận, Tỳ, Tâm, Can, Đởm, Nhãn, Não, Nhĩ tiêm, Điểm tương ứng vùng khó cử động, Rãnh hạ áp. Chọn 3~5 huyệt, cả hai bên tai. Chứng bế: châm ra máu huyệt Nhĩ tiêm. 10 ngày là một liệu trình, nghỉ 3~5 ngày lại tiếp tục liệu trình thứ hai. Có thể dùng Vương bất lưu hành tán bột, dán vào các huyệt ở tai.
Tham Khảo
. Đột nhiên bị bạo thoát, miệng há, tay chân duỗi, tiểu không biết, cực hư mà dương muốn thoát: Cứu ở phía dưới rốn (Chứng Trị Chuẩn Thằng).
. Trúng phong đờm đưa lên, 6 bộ mạch Trầm, Phục, bất tỉnh nhân sự, tiếng nói như muốn hết hơi, cứu nhiều huyệt Quan nguyên và Đan điền (Tế Sinh Phương).
. Phi phong, thốt quyết: Dùng muối sao, để vào giữa rốn, để miếng Gừng lên rồi lấy ngải nhung đốt cứu 100 đến 500 tráng, rất công hiệu (Cảnh Nhạc Toàn Thư).
. Trúng phong cấm khẩu:, hàm cứng không há được: châm Thủy câu, Giáp xa (Châm Cứu Trích Anh Tập)
. Thiên phong, tay chân tê mất cảm giác:, co duỗi khó khăn: cứu Thủ tam lý, có thể cứu Uyển cốt (Cứu Pháp Bí Truyền).
. Trúng phong tay chân ngứa, không cầm được vật: dùng huyệt Thân mạch, Nhu hội, Uyển cốt, Hợp cốc, Hành gian, Phong thị, Dương lăng tuyền (Châm Cứu Đại Toàn).
. Dùng phép châm tỉnh não, khai khiếu trị 50 ca trúng phong cấp. Dùng các huyệt chính: Nội quan, Nhân trung, Tam âm giao. Phối hợp với Cực tuyền, Xihs trạch, Ủy trung, Phong trì, Hoàn cốt, Thiên trụ. Nuốt khó, không nói được thêm Ế phong, Thượng tinh, Thượng liêm tuyền. Ngón tay, ngón chân co duỗi khó: thêm Hợp cốc, Thái xung. Kết quả, cơ bản khỏi 21 ca, có hiệu quả ít 12, chuyển biến tốt 13, không hiệu quả và chết 4. Đạt tỉ lệ 92% (Trung Tây Y Kết Hợp Tạp Chí 1989, 9 (11).
+ Châm trị 251 ca di chứng ‘Não Thốt Trúng’:
. Chi trên: Kiên ngung, Khúc trì, Hợp cốc, Ngoại quan.
. Chi dưới: Hoàn khiêu, Dương lăng tuyền, Túc tam lý, Tuyệt cốt, Côn lôn.
. Mắt lệch, miệng méo: Phong trì, Giáp xa, Địa thương, Nhân trung, Ngoại quan.
. Khó nói: Liêm tuyền.
,. Huyết áp cao: Thái xung, Dũng tuyền.
. Lưng không có sức: Thận du, Túc tam lý.
Mỗi lần chọn 3~5 huyệt, châm đắc khí thì kích thích mạnh.
Kết quả: cơ bản khỏi: 35,5%, hiệu quả ít 29,1% (Vương Ý Cương, Châm Cứu Trị Liệu Não Thốt Trúng Hậu Di Chứng 251 Liệt Lâm Sàng, Trung Quốc Châm Cứu 1987, 7 (6) : 18).
Đề Phòng Trúng Phong
Sách ‘Vệ Sinh Bảo Giám’ viết: “Phàm người nào thấy ngón tay cái và ngón trỏ tê dại không biết đau, ngứa hoặc tay chân không cử động được hoặc trong da thịt có cảm giác như kiến bò thì trong vòng 3 năm sẽ bị trúng phong nặng”.
Những người tuổi từ 50 trở lên, nên thường xuyên kiểm tra huyết áp. Nếu thấy có những dấu hiệu mặt phừng nóng, đau đầu, giật giật hai bên gân gáy, cần chú ý đề phòng tai biến mạch máu não có thể xẩy ra.